Ülseratif kolit tüm kalın barsağı (kolon ve rektum) etkileyen inflamatuar bir hastalıktır. İnflamasyon barsak duvarının en iç ( mukoza) tabakasına sınırlıdır. ÜK remisyon girebilir ya da nüks edebilir. İlaç tedavisi sıklıkla ilk tedavi seçeneğidir. Eğer ÜK için cerrahi gerekir ise bu genellikte tam iyileşme sağlar.
Risk Faktörleri
Erkek ve kadınlar aynı sıklıkta etkilenir ve tüm yaşlardaki kişilerde ÜK gelişebilir. ÜK aile hikayesi bu hastalık riskini az miktarda( hafifçe) arttırır.
Nedenler
ÜK‘in tam nedeni bilinmemektedir ancak bulaşıcı değildir. Olası sebepler bağışıklık sistemindeki anormallikler ve bakteriyel infeksiyondur.
Belirtiler (Semptomlar)
Çoğu hasta kırklı yaşlarda belirti verir. Az sayıda hasta ise ilk belirtileri hayatlarının daha ileri yaşlarında (60-70’li yaşlar) gösterir. ÜK belirtileri Crohn hastalığı ile benzerdir ancak ÜK yalnız kolon ve rektumu etkiler.
ÜK‘in en sık belirtileri
- Karın krampları
- Ağrı
- İshal
- Dışkılama ile birlikte kanama
- Ateş
- İştahsızlık
- Kilo kaybı
Tanı (Teşhis)
İlk basamak tıbbi hikaye ve fizik muayenedir. Bunu takiben ek testler gerekebilir. Bunlar, kan testleri, rektum , kolon ve terminal ileumu( ince bağırsağın kalın barsak ile birleşen son kesimi) içeren tam kolonoskopi ve radyolojik incelemelerdir.( röntgen). Bu değerlendirme ÜK hastalığının yaygınlık ve şiddetini belirlemede yardımcı olur, Crohn hastalığı gibi tanıları dışlamayı sağlar ve tedaviyi yönlendirir.
Tıbbi Tedavi (İlaç Tedavisi)
Eğer acil cerrahi gerekmiyor ise ilaç tedavisi ilk seçenektir. İlaç tedavisinin amacı hastanın hayat kalitesinin arttırmaktır. Başlangıçta en yaygın tedavi anti-inflamatuar ilaçlar ile kombine edilen kortikosteroidlerdir ( steroid hormonları ). Hastalığın yaygınlığına göre ağızdan ya da rektal fitil olarak kullanılabilir.
Cerrahi Tedavi
İlaç tedavisinin artık etkin olmadığı durumlarda cerrahi tedavi düşünülür. Kolonoskopi sırasında saptanan kanser yada kanser öncüsü durumlar diğer cerrahi nedenleridir. Bazen hastalığın bir komplikasyonu örneğin perforasyon (delinme), ciddi kanama ya da ciddi enfeksiyon (toksik kolit) ortaya çıkar ise cerrahi gerekir.
ÜK sadece kolon ve rektumu tuttuğu için bazı durumlarda ikisi birlikte tamamen çıkarılabilir. Bu tedavi seçeneği küratiftir ancak ileostomiyi gerekli kılar. Bazı hastalar J-poş için aday olabilir. Bu işlem tüm kolon ve sfinkter kaslarının bulunduğu son kısmı hariç tüm rektumun çıkarılmasını içerir. Sfinkter kaslarının hemen üzerine birleştirilen yeni rektumu (poş) oluşturmak için ince bağırsak kullanılır.
İyileşme döneminde hastanın geçici ileostomisi olur ancak nihayetinde bu kapatılır ve hasta tekrar anal yolla dışkılayabilir.
Elektif ya da acil cerrahiler koşullara bağlı olarak, klasik açık yöntem yada minimal invazif yöntemler ile yapılabilir. En güvenli ve etkin yöntem bireysel olarak belirlenir.
Acil Cerrahi
Acil cerrahi potansiyel olarak hayatı tehdit edici durumlar için yapıldığından çoğunlukla açık yöntem kullanılır. Acil cerrahi sırasında kalın bağırsak tamamen çıkarılır. Rektum ve anüs geçici olarak korunur. İnce bağırsağın son kısmı karın ön duvarına cilt seviyesine getirilir. Dışkının cilde yapışık bir torbaya boşalmasını sağlayan bir ileostomi oluşturulur.
İyileşme sonrasında ikinci bir işlem yapılabilir. Bu cerrahi sırasında hastalıklı rektum çıkarılır. İnce barsak kullanılarak yeni rektum ( ileal poş) oluşturulur. Yeni rektum anal açıklık ile birleştirilir. Burası iyileşene kadar bölgeyi korumak için bir loop ileostomi oluşturulur.
İyileşme tamamlandığında ileostomiyi kapatmak için üçüncü bir işlem yapılır. Bu 3 aşamalı ÜK işlemi hastanın nihayi olarak ileostomisiz yaşayabilmesini sağlar.
Elektif Cerrahi
Elektif cerrahide yukarıda tarif edilen birinci ve ikinci aşamalar kombine edilir. ÜK için bu iki aşamalı cerrahi minimal invazif yada açık olarak yapılabilir. Kolon ve rektumun ikisi birden çıkarılır. İnce bağırsaktan yeni rektum( j-poş) yapılır ve anal açıklıkla birleştirilir. Genellikle iyileşe kadar bölgeyi koruma amacıyla bir saptırıcı ileostomi oluşturulur. Hasta iyileştikten sonra ileostomiyi kapamak ve ince bağırsağı tekrar birleştimek için ikinci bir işlem yapılır. Seçilmiş vakalarda bazı cerrahlar işlem tek aşamada sonlanacak şekilde saptırıcı ileostomi açmazlar.
Cerrahi Sonrası Prognoz
Cerrahi sonrası 5-6 ve gecede 1 kere dışkılama beklenebilir. Poş içerisinde infeksiyon gelişebilir. Komplikasyonlar nedeniyle poşların % 10 kadarı çıkarılır ve ileostomi oluşturulur.
Uzun Dönem Takip
Düzenli takip muayeneleri planlanır. Bu periyodik muayeneler sırasında doktorunuz poş fonksiyon ve sağlığını değerlendirecektir.