Crohn

Crohn hastalığı sindirim sistemini oluşturan yemek borusu, mide, ince ve kalın bağırsaklardaki bir veya birden fazla bölümü tutabilen, düzelmeler ve alevlenmelerle seyreden kronik iltihabi bir barsak hastalığıdır. Hastalığın olduğu bağırsak kısmında kalınlaşma ve ülserler görülmekte ve kalınlaşmaya bağlı olarak bağırsak boşluğunda daralma meydana gelmektedir. Hastalığın etkilediği sindirim sistemi kısmı birkaç santimetre uzunluğunda olabileceği gibi bir metreyi aşan uzunlukta da olabilir. Hastalık bağırsak duvarını tam kat olarak tutar ve tutulan bölgeler arasında devamlılık göstermez. Hastalık en çok 'ileum' denilen ince bağırsakların son kısmını tutmaktadır. (Resim 1,2)

 

 

Crohn hastalığının nedeni halen tam olarak bilinmemektedir. Ancak hastalığın ortaya çıkmasında genetik, immünolojik ve çevresel faktörlerin birlikte rol oynadığı sanılmaktadır. Hastalık bulaşıcı değildir. İnsandan insana veya ortak eşya kullanılması ile geçiş söz konusu değildir. Genetik yatkınlığı olan kişilerde, virüs veya bakteri türü bir mikrobiyal ajanın tetiklemesiyle, kişinin savunma mekanizmalarındaki aşırı cevap oluşması ile ortaya çıktığı düşünülmektedir.

Crohn Hastalığı sinsi başlayan ve ataklarla seyreden kronik seyirli bir hastalıktır. Belirtiler hastalığın tutulum alanlarına göre farklılıklar gösterir. Kronik ve sıklıkla geceleri olan ishal, karın ağrısı, şişkinlik, kilo kaybı, bulantı ve ateş sıklıkla görülen belirtilerdir. Bağırsakta ciddi derecede daralma varlığında şişkinlik, ağrı, kusma ve kabızlık görülebilir. Kalın bağırsağın tutulduğu hastalarda dışkı ile kan gelmesi de görülebilir. Crohn hastalığı atakları esnasında yorgunluk, halsizlik ve ateş gibi sistemik belirtiler görülebilir. Diğer önemli bulgular ise makat çevresinde görülen çatlak, iltihaplı akıntı yapan fistüller ve apselerdir.

 

Hikayede uzun süreli karın ağrısı, ishal, kilo kaybı bulunması durumunda Crohn hastalığından şüphelenilir. Laboratuvar tetkikleri, radyolojik ve endoskopik tetkikler hastalığın tanısında kullanılmaktadır. Kan tetkiklerinde iltihabi reaksiyona bağlı bulgular ve hastalığın neden olduğu kansızlık tespit edilebilir. Radyolojik tetkikler hastalığın ayırıcı tanısında kullanılabileceği gibi hastalıklı bağırsak alanını tespit etmede veya hastalığın şiddetini belirlemede önemlidir. Tanı açısından en önemli tetkiklerden biri kolonoskop denilen bükülebilir kameralı bir sistemle kalın bağırsağın ve bazı durumlarda ince bağırsağın son bölümünün incelenmesi ve bu inceleme sırasında tanıda önemli olabilecek biyopsiler alınarak mikroskop altında incelenmesidir.

Crohn hastalığında sindirim sistemi haricinde gözler, cilt, ağız ve eklemlerle ilişkili şikayetler olabilir. Bu şikayetlerin bir kısmı hastalığın şiddeti ile ilişkili iken bir kısmı ise hastalığın şiddetinden bağımsız olarak ortaya çıkabilir. Gözle ilgili başlıca problemler gözün dış tabakasının (episklerit) veya göz merceğini kaplayan tabakanın (iritis) iltihaplanmasıdır. Başta diz altında olmak üzere ciltte ‘Eritema Nodosum’ olarak isimlendirilen ağrılı kırmızı şişlikler görülebilir. Eklemlerde ağrılı şişmeler Crohn hastalığının aktif dönemlerine eşlik edebilir.

Crohn hastalığının ayırıcı tanısında bağırsaklarda iltihabi reaksiyon oluşturan tüm hastalıklar düşünülmelidir. Sıklıkla ülseratif kolit, ince barsak tüberkülozu, mikrobiyal bağırsak hastalıkları, akut apandisit, huzursuz bağırsak hastalığı ve çölyak hastalığı ile karışabilir.

Hem ince bağırsak hem de kalın bağırsak tutulumlarında kanser gelişme riski olabilir. İnce bağırsak tutulumu ile seyreden Crohn hastalığında normale göre kanser gelişme olasılığı 100 kat fazladır. Kanser daha çok ileumda ve kronik seyirli hastalığın olduğu bölgede oluşur.

Crohn hastalığı tanısı konulan hastalarda başlangıç tedavisi ilaçlar olmalıdır. Mecbur kalınmadıkça cerrahi tedaviden uzak durulmalıdır. Ancak hastaların önemli bir kısmında tanı, ince bağırsakların son kısmında meydana gelen daralmaya bağlı tıkanıklık nedeniyle uygulanan ameliyat sonrasında konulmaktadır.

Hastalığı tamamen iyileştirebilen bir ilaç henüz keşfedilmemiştir. Mevcut ilaçlar belirtilerin şiddetini azaltmak ve ataksız dönem süresini uzatmak için kullanılmaktadır. Günümüzde hastalığa bağlı iltihabi reaksiyonu engellemeyi amaçlayan 3 ana tedavi grubu kullanılmaktadır.

İlaçlar yetersiz kaldığında veya apse, bağırsak tıkanıklığı, bağırsak delinmesi, kanser ya da kanser öncüsü lezyonlar geliştiğinde ameliyata başvurulmalıdır. Crohn hastalığı tedavisinde hastalıklı bağırsağın çıkarılması kalıcı bir çözüm getirmemektedir. Daha  sonra başka bağırsak bölgelerinde hastalık olmasını engellenmez. Bu nedenle cerrahi tedavide mümkün olduğu kadar bağırsak korunmaya çalışılmalıdır. Cerrahinin mutlak gerekli olduğu durumlarda ise bundan kaçınmak sorunların artmasına neden olabilir. Bu nedenle cerrahi gereksinimi ortaya çıktığında bu durum gastroenterolog ve Crohn hastalığı konusunda deneyimli bir cerrah tarafından birlikte değerlendirilerek karar verilmelidir.

Makat çevresindeki apse, fistül gibi rahatsızlıklarda, bu bölgeye yönelik lokal bazı girişimler yapılabilir.

Ameliyat sonrasında hastalığın belirtilerinde belirgin gerileme gözlenmesine rağmen tekrarlama oranı çok yüksektir. Klinik olarak belirtilerin tekrar görülmesi 5 yılda %30-60, 15 yılda %94 oranındadır. Hastaların üçte birine 5 yıl içinde ikinci defa cerrahi uygulanmaktadır.